Dit is de eerste in een reeks brieven van Nadia Mahjoub aan Brenda Froyen, die ons op 5 oktober 2024 verliet. Brenda was auteur, lector Nederlands en mensenrechtenactiviste.

Brenda Froyen maakte enkele psychoses door en werd in crisis meermaals vastgebonden en geïsoleerd. Vanuit die ervaring besloot ze op de barricades te staan voor een menselijkere geestelijke gezondheidszorg.

Menswaardige crisiszorg

Nadia Mahjoub was niet alleen een vriendin, maar ook een medestander. Ook zij maakte psychoses door, ook zij werd vastgebonden en geïsoleerd. Vandaag zet ze zich, net als Brenda, in voor een crisiszorg die mensen geen extra trauma’s bezorgt. Nadia is initiatiefnemer van NADA, het Netwerk Alternatieven voor Dwang en Afzondering, en werkt als communicatiemedewerker bij UilenSpiegel vzw.

We houden Brenda dichtbij

Brussel, 5 oktober 2025

Lieve Brenda,

Vandaag is het exact een jaar geleden dat je ons verliet. Je zag geen uitweg meer. De hoopvolle boodschap die je zelf zo vaak deelde – dat de lente terug zou komen na de duistere dagen – drong bij jezelf in al die donkerte niet meer door. Het is ontzettend zonde dat je er niet meer bent, Brenda, je wordt zo hard gemist.

Ik wil je vertellen hoe we met velen je werk verderzetten. Er worden geregeld nieuwe stappen gezet richting wat je zo na aan het hart ligt: een menselijkere geestelijke gezondheidszorg, de crisis- en psychosezorg in het bijzonder. Natuurlijk weet ik dat je deze brief niet echt zult lezen. En toch voelt het, terwijl ik dit schrijf, alsof je dicht bij me bent. Je bent er niet, en toch ben je er wel. Fysiek niet meer, maar wel in mijn hart en gedachten, en ook bij talloze anderen, dat weet ik zeker. 

Onze ontmoeting

Ik zal nooit vergeten hoe jij in mijn leven kwam, een ontmoeting die je later beschreef in Kortsluiting in mijn hoofd. Het was een zaterdag, 24 november 2012, in Leuven. Ik begeleidde een lotgenotenbijeenkomst voor mensen met een psychosegevoeligheid. Het thema was trauma: we hadden het niet enkel over de mogelijke rol die trauma speelt bij het ontstaan van een psychose, maar ook het traumatiserend effect van de psychose zelf, de nasleep ervan (stigma) en van de psychiatrische behandeling (dwang en isolatie). 

Velen van de aanwezige lotgenoten hadden ervaring met kille isoleercellen en met vastgebonden liggen. Brenda, jij was eerst stil, maar deelde daarna ook jouw verhaal. Op het einde vroeg je of je een liedje mocht brengen dat je geschreven had. Je zong toen het breekbare Broodplankje, over je ervaring in de isoleercel. Je schreef later dat je je die dag eindelijk gezien had gevoeld, niet meer zo alleen, een gevoel van erkenning en herkenning.

Een boek

Die dag werd het zaadje geplant voor onze vriendschap. Toen je je energie terugvond na de donkere periode die volgde op je psychose, maakten we plannen: we zouden samen een boek schrijven, een oproep naar getuigenissen doen en de pijnlijke ervaringen van lotgenoten bundelen. Hoog tijd dat iemand aan de alarmbel trok, het moest echt anders in de crisiszorg.

Het gezamenlijke boek kwam er niet. Mijn energie was vaak te laag, donkere en angstige periodes hielden me tegen. Maar jij ging als een speer Brenda, je was niet te stuiten. En wat was ik blij toen je eerste boek Kortsluiting in mijn hoofd verscheen. Stiekem was ik ook een beetje vereerd dat ik vermeld stond in het hoofdstuk rond lotgenoten.

Met dit boek zette je het maatschappelijk debat over de behandeling van psychiatrische patiënten in beweging. Je legde de vinger op de pijnpunten in de ggz: de willekeur, de dwang, en de vernederende behandeling die patiënten ondergaan. En tegelijk bracht je hoop op herstel en op het doorbreken van het hardnekkige taboe rond psychische kwetsbaarheid. En bij dat ene boek bleef het niet.

Pawel

Deze dagen ben ik druk bezig met de voorbereiding van een herdenkings- en dialoogavond in Mechelen op 17 oktober, rond de impact van dwang op mensen met een psychische kwetsbaarheid. Het is een avond ter nagedachtenis aan de slachtoffers van dwang, isolatie en fixatie in de Belgische ggz. We staan stil bij wat er misgaat, en hoe het menselijker kan.

De avond is een initiatief van Agata Slowik. Haar zoon Pawel stierf twee jaar geleden in een isoleercel. Ik kan me amper voorstellen wat dat voor een moederhart betekent. Ik help haar met de communicatie en inschrijvingen. Op enkele weken meldden zich al meer dan 150 mensen aan. Ook jouw man Jan komt spreken, samen met onder meer de vader van Jonathan Jacob* en de vrouw van Peter Goeman*.

Er is nog zoveel dat ik je wil vertellen. Maar dat komt in de volgende brieven.

Tot later, lieve Brenda.

Warme groet en heel veel liefs,

Nadia

---

* Jonathan Jacob (26) overleed in 2010 tijdens een psychose, na hardhandig politieoptreden in een cel in Mortsel. | * Peter Goeman (53) werd tijdens een psychotische crisis in 2024 op de spoedafdeling van Dendermonde doodgeschoten door de politie.

Schrijf je in voor de dialoogavond over dwang in de psychiatrie op 17 oktober 2025

Beeld: Een concept van Sven unik-id: Een fragment uit Brenda Froyens laatste boek, Tussen Waan en Zin, werd in staal gebeiteld opdat haar woorden nooit nog zouden vervagen. We schrijven met velen verder aan haar verhaal, en timmeren aan een menselijkere geestelijke gezondheidszorg, onder meer met de ‘Brieven aan Brenda’.