Onderzoek rond het gebruik en de implementatie van digitale interventies in de klinische praktijk bestaat al langer. Wat heeft een therapeut nodig om hiermee aan de slag te gaan?
Lotte Uyttebroek is doctoraatstudente aan het Centrum voor Contextuele Psychiatrie. Ze richt zich op het gebruik en de implementatie van digitale interventies, waaronder de Experience Sampling Methode (ESM), in de klinische praktijk. Ze brengt in kaart wat therapeuten nodig hebben om goed met ESM aan de slag te kunnen. Ze geeft daarbij een concreet voorbeeld van hoe een praktische casus kan helpen als hulpmiddel in opleiding en begeleiding.
ESM in therapie
“Hoe was je week?”
Het klinkt als een eenvoudige vraag, maar ze zijn vaak verrassend moeilijk te beantwoorden. Wat we ons herinneren, wordt sterk beïnvloed door hoe we ons op dat moment voelen. Wie zich neerslachtig voelt, herinnert zich sneller de negatieve momenten. Bovendien blijven vaak de hele goede of hele moeilijke momenten hangen, terwijl de meer alledaagse, minder uitgesproken momenten vaan verloren gaan, ook al zijn die minstens even betekenisvol.
De Experience Sampling Methode (ESM) kan helpen om een vollediger beeld te krijgen van hoe iemand zich écht voelt in het dagelijkse leven. Via korte vragenlijstjes op de smartphone, ook wel ESM-vragenlijstjes of ESM-beeps genoemd, brengen mensen hun gevoelens, gedachten en gedragingen en context (bijv. “Waar ben ik? Wat ben ik aan het doen?”) in kaart, verspreid over verschillende dagen.
Patronen onthullen om tot inzicht te komen
Hoewel ESM al jaren gebruik wordt als meetmethode in wetenschappelijk onderzoek, groeit de interesse om deze methode ook in de klinische praktijk in te zetten. De antwoorden op de vragenlijstjes worden doorgestuurd naar een beveiligde webpagina, waar ze visueel weergegeven worden in de vorm van figuren en grafieken, die samen in therapie besproken kunnen worden. De grafieken op de webpagina kunnen patronen onthullen in het dagelijkse leven van cliënten, en zo nieuwe inzichten mogelijk maken. Maar is dat nu écht zo, en is dit wetenschappelijk aangetoond? Onderzoekers stellen zich vaker vragen zoals: Helpt ESM cliënten om zichzelf beter te begrijpen? Geeft ESM cliënten een actievere rol in therapie? Wat is er nodig om ESM succesvol uit te rollen in de praktijk? Wat is de rol van therapeuten hierin?
Therapeuten als sleutel tot succes?
Therapeuten, zoals psychologen, psychiaters en andere hulpverleners, kunnen een centrale rol spelen in hoe ESM gebruikt kan worden in de praktijk. Zij hebben toegang tot de grafieken en kunnen helpen om deze grafieken te samen met de cliënt te interpreteren, te vertalen naar begrijpbare taal, en er betekenis aan te geven binnen de therapie.
Uit verschillende studies, waaronder eentje van collega Jeroen Weermeijer, blijkt dat therapeuten het potentieel van ESM erkennen. Tegelijkertijd uiten ze ook bezorgdheden: over privacy, over een toename in werklast en over een gebrek aan richtlijnen of training. Ze benadrukken dat goede ondersteuning of opleiding essentieel is, bijvoorbeeld aan de hand van een voorbeeldcasus. Deze inzichten van therapeuten zijn enorm waardevol. Ze helpen ons om strategieën te ontwikkelen om therapeuten te ondersteunen bij het leren en gebruiken van deze methode, om op die manier het gebruik en het nut van ESM in de praktijk te vergroten.
Een casusvoorbeeld als trainingsinstrument
In het kader van de IMMERSE-studie, een grootschalig Europees onderzoek (in België, Duitsland, Schotland en Slovakije) naar het gebruik van ESM in de geestelijke gezondheidszorg, ontwikkelden we een concreet casusvoorbeeld om therapeuten hierin te ondersteunen. In dit voorbeeld maken we kennis met Robin, een fictieve cliënt. We beschrijven hierin stap voor stap:
- Met welke klachten Robin naar therapie komt
- Waarom hij met ESM aan de slag gaat
- Welke vragen hij invult in de ESM vragenlijstjes
- Hoe zijn antwoorden zichtbaar worden in de grafiek
Bij elke grafiek hoort een korte uitleg: wat staat er en hoe kan je dit bespreken in therapie? Zo willen we therapeuten een praktisch hulpmiddel bieden, dat ook kan dienen als basis voor een workshop en rollenspel. Op die manier kunnen therapeuten op een toegankelijke en interactieve manier kennismaken met ESM.
Denk je mee?
Op dit moment worden de laatste aanpassingen gemaakt aan de casus en zijn we op zoek naar feedback: is de casus duidelijk? Wat zou je graag anders zien? Deze feedback kan ons helpen om de casus te verfijnen en een workshop te ontwikkelen die afgestemd is op de noden van het klinisch werkveld.
Wil je feedback geven of ben je gewoon nieuwsgierig? Laat dan zeker iets weten via lotte.uyttebroek@kuleuven.be
Het team van het Centrum voor Contextuele Psychiatrie (CCP) onder leiding van Professor Inez Germeys verzorgt regelmatig een blog over nieuwe ontwikkelingen in de wetenschap op het gebied van psychiatrie in het algemeen en psychose in het bijzonder. (X: @ccp-leuven; @inezgermeys)
Meer blogs van CCP kan je ontdekken via deze link
Reacties: