Rob Sips (@RobSips) is filosoof en verbonden als onderzoeker aan het Centre for Contextual Psychiatry. ‘Filosofie deelt met waanzin de ruimte en openheid om de vraag naar de realiteit te kunnen stellen en deze vraag als legitiem te aanvaarden […]. De openheid om die vragen te kunnen, mogen en durven stellen zou wel eens een cruciale factor in een weg naar herstel kunnen zijn.” 

Macht, evenwicht en dialoog

In een filmpje op psychosenet.be stelt Stijn Vanheule, klinisch psycholoog en psychoanalyticus, dat herstel van psychose onder andere ook een herstel van een machtsevenwicht impliceert. Herstel vindt volgens hem ook plaats in contact tussen patiënt en behandelaar, door de input en stem van verschillende actoren een gelijk gewicht toe te kennen. Die focus op de input en stem van mensen met ervaring is een uitdaging voor zowel de klinische praktijk als wetenschappelijk onderzoek.

 Stempels, onbegrip en oordelen

Psychiatrisch jargon kan voor mensen die psychose(s) hebben doorgemaakt soms aanvoelen als een geforceerd keurslijf waarin ervaringen worden ontdaan van hun complexiteit, gelaagdheid en menselijkheid. Bovendien kan een angst voor stempels, onbegrip en oordelen ervoor zorgen dat ervaringen van mensen ondeelbaar en onbespreekbaar worden.

Dat die angst werkelijk bestaat blijkt ook uit gesprekken die ik voer in het kader van mijn doctoraatsonderzoek, waarin ik vraag naar ervaringen van psychose. Hierbij geven mensen geregeld aan niet te kunnen of durven spreken met hun psychiater of psycholoog over wat hen echt bezighoudt, over de betekenis van hun psychotische ervaringen of over de implicaties daarvan op hoe ze in de werkelijkheid staan. Deze angst komt soms voort uit de vrees dat het uitspreken van bepaalde gedachten of ervaringen bij hun behandelaar er kan toe leiden dat hun denk- of oordeelsvermogen in twijfel wordt getrokken.

De implicaties hiervan zijn enorm, aangezien het de positie van patiënten ten aanzien van hun behandelaar en hun omgeving erg precair kan maken. Alles wat niet past binnen een “normaal” denkkader kan afgedaan worden als fout oordeel of afwijkend denken en herleid worden naar de psychose. Het is denk ik hier dat het machtsonevenwicht erg voelbaar wordt, wanneer de macht over het eigen oordeel door anderen wordt afgenomen.

Daar waar de behandelaar het vaak als opdracht ziet om de patiënt terug naar de gedeelde realiteit te brengen, kan een patiënt zich fundamenteel blijven afvragen wat dat dan eigenlijk is, die realiteit. Als filosoof kan ik bouwen op kaders die helpen deze vragen mee bespreekbaar te maken. Filosofie deelt met waanzin de ruimte en openheid om de vraag naar de realiteit te kunnen stellen en deze vraag als legitiem te aanvaarden, zoals Wouter Kusters sterk toont in zijn “Filosofie van de waanzin”. De openheid om die vragen te kunnen, mogen en durven stellen zou wel eens een cruciale factor in een weg naar herstel kunnen zijn.

 Naar en evenwicht

In mijn onderzoek binnen het Centrum voor Contextuele Psychiatrie (CCP) laten we mensen individueel en in groep aan het woord over die complexe en ingrijpende ervaringen van psychose. Dit doen we vanuit de veronderstelling dat we veel kunnen leren over de ervaring van psychose door te luisteren naar mensen. Hiermee willen we precies ook mee die openheid creëren waardoor ervaringen serieus genomen en bespreekbaar kunnen worden. Om dit te doen vergt het soms dat we onze eigen zekerheden opnieuw durven opschorten en opnieuw de vraag durven stellen: begrijpen we dat eigenlijk wel, die ervaringen van psychose?

Het team van het Centrum voor Contextuele Psychiatrie onder leiding van Professor Inez Germeys verzorgt een tweewekelijkse blog over nieuwe ontwikkelingen in de wetenschap op het gebied van psychiatrie in het algemeen en psychose in het bijzonder.

www.ccp-leuven.be Center for Contextual Psychiatry
twitter: @ccp-leuven; @inezgermeys; @reskarlijn