Doctoraatsstudente Emma Brijs organiseerde vervolggesprekken en discussieavonden om dieper in te gaan op de mogelijke functies van schrijven en publiceren na psychose. Het resultaat van dit onderzoek is een uitgebreid, grondig en wetenschappelijk artikel. De redactie van PsychoseNet zet alvast een aantal inzichten voor u op een rij.

The Functions of Writing and Publishing in the Process of Recovery after Episodes of Psychosis

In deze publicatie, die vertrekt vanuit Lacaniaanse psychoanalyse, wordt onderzocht hoe schrijven en publiceren na psychose voor sommige mensen een betekenisvolle praktijk kan zijn. We ontdekken hoe schrijven en publiceren kan functioneren als:

• een therapeutisch en creatief kanaal
• een manier om uitdrukking te geven aan en om te gaan met overweldigende ervaringen
• een brug naar (hernieuwde) sociale verbinding
• een mogelijk stabiliserende symptomatische oplossing

Het artikel draagt bij aan een dieper begrip van psychose en biedt waardevolle inzichten in wat schrijven – mits afgestemd op de unieke beleving van een persoon – kan betekenen binnen herstelgerichte klinische praktijken.

Een greep uit de literatuurstudie

De tijd dat psychose wordt beschouwd als een volledig chronische, verslechterde aandoening met weinig hoop, ligt achter ons. Herstel na psychotische ervaringen wordt steeds meer onderbouwd. De nadruk ligt daarbij op individuele EN sociale componenten om na psychose een zinvol leven te hervatten. In het herstelproces lijkt de functie van schrijven waardevol.

Schrijven lijkt onrust te externaliseren. Schrijfsels kunnen helpen bij het vatten van ervaringen en zorgen voor herinneringen, herorganisatie en herinterpretatie. Op die manier helpt schrijven bij het opnieuw vorm geven van een eigen coherent verhaal. Schrijven geeft inzichten die helpen om terug verbinding te maken met anderen. Verbinding maken faciliteert herstel.

Experimenteel schrijven als ondersteuning waar conventionele benaderingen tekort schieten

Uit de moeilijke alinea’s over Lacan komen we te weten dat ons zelfbeeld en de perceptie van de wereld helpt om ervaringen te interpreteren. Een gemeenschappelijk kader biedt bovendien een stabiele structuur voor interpretatie van wat we beleven. Verstoring van dit evenwicht kan leiden tot psychose met hallucinaties en wanen. Diepgewortelde worsteling om mens te zijn is dan aanwezig door het wegvallen van gedeelde concepten en conventies. Uit de theorieën van Lacan blijkt onder andere dat experimenteel schrijven ondersteuning biedt waar conventionele benaderingen tekort schieten. Ook schrijven maakt het mogelijk om in dialoog te gaan met de ander op een veilige manier via taal. Of in andere woorden, schrijven stelt in staat om sociale verbinding te reconstrueren en deel te nemen aan de maatschappij!

Functies van schrijven

Verder lezen we over de verschillende functies die schrijven kan hebben bij een herstelproces na psychose:

1. Abstracte krabbels en onsamenhangend schrijven als een cathartische uitlaatklep, een alternatief voor zelfverminking of middelengebruik
2. Gestructureerd schrijven om vorm en betekenis te geven aan psychotische ervaringen die overrompelen
3. De handeling van schrijven als het legen van de prullenbak; afstand nemen van intense psychotische ervaringen

Uit de onderzoeksliteratuur staat vast dat schrijven een functie kan hebben in het herstelproces na een psychose. Voor het hoe en waarom gaat doctoraatsstudente Emma Brijs in gesprek met mensen die een psychose doormaakten en erover schreven.

Samenvattende bevindingen van de samenwerking met ervaringsdeskundigen

Het uitgebreid, professioneel en wetenschappelijk kwalitatief onderzoek is een ‘samenwerking met’ ervaringsdeskundige in plaats van hen te observeren en over hen te rapporteren. Een greep uit gemeenschappelijke bevindingen:

• psychose is een onbeschrijfelijke overweldigende ervaring die het gevoel van zelf en realiteit ingrijpend verandert
• schrijven om expressieve helderheid te bekomen
• schrijven als archivering
• schrijven om te construeren en analyseren
• van chaotische gedachten naar samenhangende verhalen via schrijven
• de handeling van schrijven voor rust en controle
• voor het construeren van een nieuwe identiteit
• publiceren voor sociale reïntegratie
• publiceren om het verhaal te verwoorden, stigma te bestrijden en verbinding te maken met anderen
• herwinnen van identiteit via publicatie
• bijdragen tot een breder begrip, erkenning en acceptatie van mentale gezondheidsuitdagingen

In essentie

Psychose is een onbeschrijfelijke ervaring zowel tijdens als na de psychotische episode. Een radicaal nieuwe ervaring die zorgt voor verwarring waarbij je uit de tijd lijkt te vallen. Schrijven helpt dan om te begrijpen, de angst te temperen, retrospectief vast te leggen, het eigen verhaal te analyseren. Al schrijvend kan je vertragen, de controle over je gedachten terugwinnen en een gevoel van actieve controle over hetzelf bestendigen.

Desoriëntatie voorafgaand aan psychose

We lezen dat psychose wordt gezien als een reflectie van een fundamentele menselijke confrontatie, een crisis. Het gaat over existentiële en identitaire uitdagingen. Psychotische ervaringen vragen om terugblik naar wat heeft geleid tot deze belevingen. Zoektocht naar onderliggende oorzakelijke mechanismen. Het proces van verhogen van het zelfbewustzijn is langdurig en moeizaam en vooral verweven met iemands hele leven. De terughoudendheid van hulpverleners bij het beluisteren van wanen en hallucinaties helpt niet.

Schrijven, een vorm van kunst

Schrijven is voor de deelnemers geen vorm van therapie maar een creatieve daad. Niet voor iedereen van toepassing. Voor andere mensen kan een andere praktijk deze zinvolle status omvatten, zoals tuinieren, schilderen, tekenen, muziek maken… Hun geschriften zijn een vorm van kunst, die getuigt van een menselijke worsteling waarmee iedereen zich kan identificeren.

Geweldloze strijd, met de pen als wapen

De schrijfsels uitgeven leidt bij de deelnemers tot het verminderen van wederzijdse misverstanden. Het verkleint afstand tot de andere en brengt een gevoel van opluchting en afsluiting met zich mee. Publiceren is opnieuw een plek vinden in de wereld. Vanuit een diepgaand ongenoegen en verontwaardiging over hoe psychose op maatschappelijk niveau wordt gezien en behandeld werd er gepubliceerd. Een geweldloze strijd, met de pen als wapen om stigma, zelf-stigma en schadelijke opvattingen het hoofd te bieden. Voor de deelnemers ligt de oplossing in liefde, nabijheid en het herstel van sociale verbindingen.

Combinatie van schrijven en publiceren

Het vinden van juiste woorden om een ervaring te beschrijven, brengt een gevoel van rust en vrede en resulteert in een beter begrip van de eigen logica en kwetsbaarheden, wat het lijden verlicht. Het publiceren zelf is dan weer een symbolische daad van afsluiting waarbij men auteur is van zijn eigen ervaring. Het lijkt erop dat de combinatie van schrijven en publiceren een potentieel krachtig en uniek therapeutische tool is in het herstelproces na psychose. Bovendien is schrijven meer dan therapeutisch, het is een vorm van kunst. Beide verrijken het herstelproces bij individuen die affiniteit hebben met taal. Zo zijn ze in staat om een diepere, betekenisvolle en vooral menselijke manier met hun ervaringen om te gaan. Rijke, kwalitatieve inzichten die in toekomstig onderzoek zouden kunnen uitgebreid worden naar andere vormen van creatieve expressie zoals muziek.

---

Het volledig artikel The Functions of Writing and Publishing in the Process of Recovery after Episodes of Psychosis is goedgekeurd door de commissie en zal weldra aan deze blog worden toegevoegd.

De deelnemers zijn coauteurs van dit artikel.