Sinds 2002 zijn de rechten van patiënten duidelijk omschreven in de wet. Binnen de context van de GGZ zijn er een aantal kanttekeningen hierbij te maken. Vooral bij een gedwongen opname kom je vaak in een juridisch grijze zone terecht.
Patiëntenrechten
Sinds 2002 zijn de rechten van patiënten duidelijk omschreven in de wet. Onze advocate Julie Hantson licht ze toe in dit filmpje. We lijsten ze hier ook kort even op. Bij elk recht vind je een verduidelijkend filmpje. Je kan ze ook nalezen in de brochure: Wet ‘Rechten van de patiënt’.
- Je hebt recht op een kwaliteitsvolle dienstverlening.
- Je hebt het recht om je beroepsbeoefenaar vrij te kiezen.
- Je hebt het recht om geïnformeerd te worden over je gezondheidstoestand.
- Je hebt het recht om in te stemmen met een handeling of deze te weigeren.
- Je hebt het recht om je patiëntendossier of een afschrift ervan in te kijken.
- Je hebt het recht op privacy.
- Je hebt een het recht om een klacht neer te leggen bij de ombudsdienst.
- Als je niet in staat bent om zelf bovenstaande rechten te doen gelden, heb je wel het recht om een vertegenwoordiger aan te stellen.
Meer informatie over patiëntenrechten:
Vlaamspatientenplatform.be/themas/patientenrechten
Patiëntenrechten in de context van de Geestelijke Gezondheidszorg
De patiëntenrechten zijn duidelijk, maar binnen de context van de geestelijke gezondheidszorg wordt het heel wat complexer. Zo zien we dat voor een aantal rechten plots uitzonderingen gelden, waardoor je met een psychische aandoening minder aanspraak kan maken op die rechten.
Zo is de vrije keuze van een beroepsbeoefenaar niet mogelijk binnen de context van een gedwongen opname (Recht 2). Het recht om geïnformeerd te worden over je gezondheidstoestand (Recht 3) kan geweigerd worden als de arts aangeeft dat de informatie nadelig kan zijn voor jouw gezondheid. Deze weigering staat ook bekend onder de naam ‘therapeutische exceptie’ en wordt in de GGZ geregeld toegepast. Ook wanneer je je dossier wil inkijken (recht 5) kan op basis van ‘therapeutische exceptie’ inzage geweigerd worden.
Het recht om in te stemmen met de behandeling (recht 4) geldt niet als het onmogelijk is om jouw ‘wil’ te achterhalen, of als je ‘wilsonbekwaam’ is. Het is erg moeilijk om deze ‘wilsonbekwaamheid’ te betwisten. In het kader van een gedwongen opname is dit recht ‘ondergeschikt’ aan het belang van de veiligheid. Als je gezien wordt als een gevaar voor zichzelf of voor een ander dat gaat dit voor op het recht op toestemming.
In het geval dat je wilsonbekwaam bent, ben je ook niet in staat om jouw rechten te doen gelden. In dat geval kan je wel beroep doen op een vertegenwoordiger, die je zelf gekozen hebt (recht 8). Die keuze moet je wel gemaakt hebben vóór je wilsonbekwaam was en kan je dus niet doen gelden op het moment zelf. Een vertegenwoordiger aanstellen kan je doen via dit document.
Patiëntenrechten en gedwongen opname
Door een aantal uitzonderingsregels zijn patiëntenrechten binnen de context van de geestelijke gezondheidszorg minder duidelijk dan in de somatische geneeskunde. In het geval van een gedwongen opname wordt het helemaal bemoeilijkt omdat rechten, wetten en verdragen elkaar tegenspreken. Je komt als het ware in een grijze juridische zone terecht.
Aan de ene kant zijn er de patiëntenrechten met een aantal uitzonderingen in geval van ‘geestesziekte’. Aan de andere kant is er de wet op de gedwongen opname waar, in het belang van de veiligheid, deze patiëntenrechten niet altijd gelden.
Daarnaast is er ook het Verdrag van de rechten van de mens met een handicap, opgesteld door de Verenigde Naties. In dit verdrag dat in 2009 door België geratificeerd werd, staat dat een mens met een handicap (en dus ook geestesziekte) dezelfde rechten heeft als elk ander. De uitzonderingsregels die in de patiëntenrechten zijn opgenomen in geval van ‘geestesziekte’ zijn met andere woorden een vorm van discriminatie die in strijd is met het VN-verdrag.
Ook de Raad van Europa ontwikkelde een aanbeveling waarin ze een aantal speerpunten formuleert om de mensenrechten en waardigheid van mensen met een psychische aandoening te beschermen.
De onafhankelijke ombudsdienst maakte een brochure waarin je duidelijk kan lezen wat je kan en mag verwachten bij een gedwongen opname. Deze brochure is tot op heden niet digitaal verkrijgbaar! Vraag er zeker naar in het ziekenhuis. Het is je recht om goed geïnformeerd te zijn.
